Imprimer cette page

PĒHEA TE HAAÈO MAI I NĀ MOU PONATEKAO « SERVIR » ME « UTILE/INUTILE » ?

   utile5   utile0   utile1

 

I) - Te ponatekao « servir »


A) - I te tapa hāmani 184-II o te kāputuèo a te èpikopo Dordillon, e ìte tātou :

*- Servir à quelque chose : « E aha ta ù mea e koàka ? »

*- Servir le repas : « E haanoho i te kai, e auau i te kai, e haapei i te kaina ». No hua haaviviniìa, u tuku mai te Haè tuhuka èo ènana ia : « E tūha i te kai », tapa hāmani 129 o te hāmani « Mou Pona Tekao ».

B) - I te kāputuèo a te èpikopo, io hua tapa hāmani, e ìte atii tātou :

*- Service : « hana, haka », me « pure meta » no te « service divin ».

*- Serviteur : « tueni, pahikaèo ». U vaeìa hua ponatekao e te tau tuhuka èo ènana mea huì mai ia « le Haut-commissaire de la République en Polynésie française », « te Pahikaèo o te Hau farani », tapa hāmani 153.

*- Servant, servante : « tautua, tueni, pahikaèo ». Ma tai kākiu, na te tautua e amo, e tau i ùka o to īa tua i te hakaìki akoè à tītahi manihii pāòkoòko i te tahaìa ma vāveka o te kaavai.

C) - I te tapa hāmani 258-I, e ìte tātou i te ponatekao èo tahiti « tāvini » me te haaviviniìa o « domestique, serviteur, servant », me « tāvini pure meta ». U hakaìteìa i òto o te kāputuèo a te Tuhuka èo tahiti i te mea, me i òto mai o te ponatekao peketane « servant » hua ponatekao « tāvini », me te haaviviniìa o « serviteur » me « servir » (tapa hāmani 478).

I te èhua 1826 to mua tiheìa mai o te mou « ‘òrometua » porotetane tahiti. Ma te òaìa o mou èhua 1830, u tihe mai tahipito « òrometua » porotetane me i te Henua Peketane atii me i te Henua Menike. Mēìa aòè i makimaki te tau ènana o hua ava e hana tueni no âtou, u kave nātoa mai âtou i to âtou iho tueni me i Tahiti me Vaihi ; u kaveìa nātoa mai te ponatekao « tāvini ». Totahi atu, na hua mou tāvini i hakako atu i te tau ènana tumu pēhea te tūtū i te namu èhi.

No te tau tueni o te tau tauà tehito à, u apaìa te ikoa o « moa » me « veveahu » me « ùu » vāàna i ta âtou amoka hana.


II) - ponatekao e ùa, o « utile » me « inutile »

A) - I te tapa hāmani 199-II o te kāputuèo a te èpikopo Dordillon, u hakaìteìa te ponatekao « meitaì » mea huì mai ia « utile ». Me he mea aòè i àva hua haaviviniìa, mea nui te poì e haahana nei i te avetekao « taetae oko » e aha à o « important, précieux » te haaviviniìa i haniìa ai tātou.

B) - I tēia ava, i tēia ava, i tēia vahi, i tēia vahi, e hua mea ananu te ponatekao « utile » me te ponatekao « pratique », aòè à i ìteìa ma òto o te kāputuèo e koàka mai. Ia tiòhi tātou i te ponatekao « faciliter » io he tapa hāmani 98-II, e ìte ai tātou i nā pahihana e ùa, ia « haakoàka » me « haamaeka ». E koàka ai ia tātou te haaèo mai i te avetekao « un objet pratique, utile » ma he avetekao « he mea/mēmau haamāeka i te hana ».

C) - I te tapa hāmani 121-II, no te ponatekao « inutile », e ìte tātou ia « avai noa, tupe noa ». I tītahi tapa hāmani , e ìte atii tātou ia « puènoa, pukenoa, pitivi, tupepaka » ; e hua mea ananu tēia me tēia.

E koàka ai ia tātou « Il est inutile de crier/cela ne te sert à rien de crier », « He mea avai noa to òe taaàu atu ».

D) - Ma òto o to ù ùmihiìa mautahi ananu, u koàka ia ù te mou avetekao heitete me te kanahau pao ma hope mai.

*- Tapa hāmani 283-I « U ùhane/kuhane koè noa ia òe », « Tu t’efforces inutilement ; tu te casses la tête pour rien ; tu te fatigues pour rien ».

*- Tapa hāmani 219-I « U peàki hoì te peàu atu », « Il est inutile de demander ; ça ne sert à rien de demander ». U ìte meitaì ìa e te tau tama ènana paotū, mea hana nui te haakoàka mai i te peàki. Oia te ika anaiho koè nui i tūhaìa, koè nui i tukuìa na te tau hoa. Oia te tumu « u peàki hoì te peàu atu » no te mea koè nui i tuku kāòha ìa.

 

Patuìa e Jacques Iakopo Pelleau i  2015

U haatoitoiìa te patuhei vāàna i te tau aahiìa a te Haè tuhuka èo ènana i te 23/08/2022.
(Aua te tau ponatekao me i òto mai o te tau kōtūòmia me te tau kāputuèo kākiu)

 

Comments est propulsé par CComment